Słownik pojęć

To papiery wartościowe, dokumenty stwierdzające udział ich właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Każdy, kto posiada choćby jedną akcję spółki jest właścicielem cząstki jej majątku i ma prawo do decydowania o losach spółki uczestnicząc w walnych zgromadzeniach. Akcje wydawane są na czas nieokreślony. Posiadacze akcji mogą  uzyskać  dywidendę, jeśli mają  prawa własności tych akcji w dniu jej ustalenia. Akcje notowane na GPW (Giełda Papierów Wartościowych) są rozliczane przez KDPW (Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych) w systemie D+2, czyli po dwóch dniach nie licząc dnia wykonywanej transakcji.

Sprawdź na przykładzie:

• Jeśli kupisz akcje w poniedziałek to prawa własności akcji uzyskasz w środę na koniec dnia,
• jeśli sprzedasz akcje w poniedziałek to gotówkę za sprzedaży akcji dostaniesz popołudniu w środę.

Na GPW akcje to jeden z najbardziej popularnych instrumentów. Są częścią rynku kasowego. Wyróżniamy dwa rodzaje akcji - imienne oraz na okaziciela. Tylko akcje na okaziciela mogą być przedmiotem obrotu na GPW.

Zobacz jaka może być ceny akcji:

• nominalna – cena umieszczona na akcji bądź świadectwie depozytowym i odpowiada jednostce kapitału akcyjnego, czyli wynika z podziału kapitału przez liczbę emitowanych akcji,
• emisyjna – cena, po jakiej akcja jest oferowana subskrybentom przez emitenta; nie może być niższa od wartości nominalnej i jest stała w całym okresie subskrypcji (wyjątek: akcje oferowane są w formie przetargowej),
• bieżąca – cena, po jakiej można walor sprzedać na rynku; zależy od korzyści, jakie może osiągnąć akcjonariusz, sytuacji osiąganej przez firmę, stopnia wiarygodności, sytuacja w całej branży oraz ogólna sytuacja ekonomiczna w kraju.

Są to akcje imienne, przyznawane założycielom spółki.

W statusie każdej spółki uprzywilejowanie akcji może posiadać dwie formy:

• wielokrotność głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy,
• wysokość i regularność wypłacanej dywidendy.

Na jedną akcję uprzywilejowaną przypada nie więcej niż 5 głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Posiadacze akcji uprzywilejowanych mają pierwszeństwo przed posiadaczami akcji zwykłych w wypłacie dywidendy, ewentualne prawo do otrzymania dywidendy za ubiegłe lata obrotowe, w których spółka dywidendy nie wypłacała lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

Zbycie akcji uprzywilejowanych wymaga:

• oświadczenia zbywającego,
• akceptacji przez Zarząd spółki lub walne zgromadzenie faktu sprzedaży i osoby nabywcy,
• wpisu do rejestru akcjonariuszy.

Jest to posiadacz akcji emitowanych przez spółkę akcyjną. Każdy kto posiada prawa własności ma prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym. Zysk ten rozdzielany jest w stosunku do liczby akcji.

Jest to połączenie papieru wartościowego najczęściej nowej emisji z papierem z emisji wcześniejszej.

Długotrwała silna tendencja spadkowa na rynku papierów wartościowych.

Bon skarbowy emitowany jest przez Ministerstwo Finansów, natomiast jego emitentem jest Narodowy Bank Polski.

Celem emisji jest finansowanie krótkoterminowego deficytu budżetowego, ujemnego salda handlu zagranicznego lub spłat zobowiązań długoterminowych. Zatem bon skarbowy jest dłużnym, zazwyczaj krótkoterminowym papierem wartościowym, stanowiącym potwierdzenie zobowiązania państwa z tytułu zaciągniętego kredytu.

Bony skarbowe nie są przedmiotem obrotu na GPW

Podstawową cechą bonów skarbowych jest zerowy stopień ryzyka, dzięki czemu są atrakcyjnym papierem lokacyjnym.

Cena po której sprzedawane są papiery wartościowe na rynku pierwotnym.

Cena emisyjna może być równa bądź wyższa od wartości nominalnej akcji. Przy ustaleniu ceny emisyjnej spółka, powinna zasugerować się sytuacją na rynku kapitałowym i przeanalizować szanse powodzenia emisji przy danej cenie. Często wpływ na cenę emisyjną ma również ilość złożonych zleceń na zakup danych akcji.

Jest to wartość, służąca do rozliczania transakcji giełdowych:

• dla obligacji cena rozliczeniowa równa kursowi (w procentach) pomnożonemu przez wartość nominalną (w złotych) i powiększona o odsetki (w złotych),
• dla akcji, cena rozliczeniowa równa jest kursowi (w złotych),
• dla kontraktów terminowych kursowi wyrażonemu w punktach, pomnożonego przez wartość punktu w złotych.

Certyfikaty inwestycyjne to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne. Są one papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie.

Tak jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych.

Innym rodzajem wyceny certyfikatów inwestycyjnych jest ta, której cyklicznie dokonuje ich emitent. Wycena dokonywana jest z częstotliwością określoną w statucie, lecz nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Wynika ona z oszacowania wartości instrumentów finansowych, w które zainwestował fundusz. A trzeba dodać, że paleta tych instrumentów jest znacznie większa niż w przypadku funduszy otwartych.

Zamknięte fundusze inwestycyjne mogą inwestować m.in. w transakcje terminowe, prawa pochodne, waluty, a nawet udziały spółek z o.o., a więc lokaty niedostępne z mocy prawa dla funduszy otwartych. Możliwość inwestowania w instrumenty pochodne stwarza funduszom znacznie większe możliwości tworzenia zróżnicowanych strategii inwestycyjnych.

Day-trading zwany jest również szybką sprzedażą. To jedna z metod gry na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. Polega na tym, że na jednej sesji giełdowej na rachunku zostają realizowane transakcje kupna i sprzedaży akcji tej samej spółki (czyli oznaczone tym samym kodem ISIN ).

Day-trading dotyczy również transakcji zawieranych na certyfikaty, prawa poboru i prawa do akcji (PDA).

Dzień wyceny to każdy dzień w którym odbywa się sesja na Giełdzie Papierów Wartościowych i dokonywane są wówczas wyceny aktywów funduszy inwestycyjnych.

Jest to część zysku netto (po odprowadzeniu podatku dochodowego) spółki kapitałowej. Zysk rozdzielany jest wśród akcjonariuszy w zależności od posiadanego udziału w spółce, który jest odnotowywany na koniec dnia ustalenia prawa do dywidendy.

Dla akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych transakcje rozliczane są po dwóch dniach, nie licząc dnia wykonywania transakcji.

Sprawdź na przykładzie:

• aby uzyskać dywidendę - jeżeli mamy dzień ustalenia prawa do dywidendy w piątek to akcje trzeba kupić najpóźniej w środę,
• aby uniknąć wypłaty dywidendy - jeżeli mamy dzień ustalenia prawa do dywidendy w piątek to akcje trzeba sprzedać najpóźniej we wtorek.

Ważne daty:

• dzień ustalenia prawa do dywidendy,
• dzień wypłaty dywidendy.

Podmiot wystawiający papiery wartościowe we własnym imieniu i na własny rachunek.

To otwarty fundusz inwestycyjny notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. Zadaniem tego rodzaju funduszu jest jak najdokładniejsze odzwierciedlanie zmian indeksu, będącego instrumentem bazowym dla danego ETF.

Inwestując w ETF inwestujemy pośrednio w koszyk akcji, który składa się na dany indeks.

Dodatkowym czynnikiem zwiększającym atrakcyjność ETF-ów jest możliwość wypłaty przez fundusz dywidendy. Jej wysokość określana jest na podstawie wartości dywidend wypłacanych przez spółki, które wchodzą w skład danego indeksu. Dywidenda ta może powiększać wartość jednostek funduszy lub może być wypłacana bezpośrednio inwestorom (podobnie jak ma to miejsce w przypadku dywidend od akcji lub odsetek od obligacji).

ETF-y notowane są na giełdzie na takich samych zasadach jak akcje, a więc rozliczane są w trybie D+2.

Hossa to długotrwały wzrost kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie.

KDPW to centralna instytucja odpowiedzialna za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce. Jej akcjonariuszami są: Skarb Państwa, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. i Narodowy Bank Polski.

Zobacz jakie są główne zadania realizowane przez KDPW S.A.:

• rozliczanie transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych,
• realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych,
• zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym,
• nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie,
• przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.

Obligacja jest to instrument finansowy (papier wartościowy). Jedna strona, zwana emitentem obligacji stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu.

Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji.

Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

Poznaj charakterystyczne cechy obligacji:

• termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji,
• wartość (cena) nominalna - jest to wartość, którą emitent zwraca w dniu wykupu,
• cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji pierwszemu właścicielowi,
• oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyrażone jest w procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół roku, co kwartał.

Zobacz jaki jest podział obligacji ze względu na emitenta:

• obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa,
• obligacje przedsiębiorstw,
• obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin).

Sprawdź jaki jest podział obligacji ze względu na oprocentowanie:

• obligacje o stałym oprocentowaniu (DOS, SP, PS, DS, WS),
• obligacje o zmiennym oprocentowaniu (TZ, DZ, WZ, COI),
• obligacje zerokuponowe (OK).

Na zaawansowanych rynkach opcje pełnią ważną rolę. Z jednej strony są instrumentem umożliwiającym osiąganie dużych stóp zwrotu przez inwestorów o nastawieniu spekulacyjnym, z drugiej są sposobem zabezpieczania wartości portfeli akcyjnych.

W odróżnieniu od kontraktów terminowych, opcje charakteryzują się asymetrią ryzyka.

Posiadacz opcji może uzyskać bardzo duże zyski (gdy trafnie przewidzi kierunek ruchu np. indeksu giełdowego), lub poniesie stratę jedynie w wysokości początkowej kwoty zakupu opcji (gdy przewidywania okażą się błędne).

Definicja Opcji

Opcja to instrument finansowy dający jej nabywcy prawo do:

• kupna (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży),
• w przyszłym terminie (termin wygaśnięcia),
• po określonej z góry cenie zwanej ceną wykonania,
• określonej ilości instrumentu bazowego dla tej opcji.

Opcja jest transakcją pomiędzy dwoma inwestorami:

• Nabywcą opcji (inwestorem zajmującym pozycję długą),
• Wystawcą opcji (inwestorem zajmującym pozycję krótką).

Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cena opcji), w zamian za premię wystawca przyjmuje zobowiązanie do:

• sprzedaży instrumentu bazowego (w przypadku opcji kupna),
• kupna instrumentu bazowego (w przypadku opcji sprzedaży) na żądanie posiadacza opcji.

Rodzaje Opcji

W zależności od tego, czy prawo dotyczy kupna czy sprzedaży, wyróżnia się dwa rodzaje opcji:

1. opcję kupna (call).
2. opcję sprzedaży (put).

W zależności od tego, kiedy można żądać dokonania transakcji, wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje opcji:

1. opcja amerykańska, która może być wykonana w każdym terminie do momentu wygaśnięcia opcji.
2. opcja europejska, termin wykonania pokrywa się z terminem wygaśnięcia opcji.

W zależności od tego, na jaki instrument podstawowy jest wystawiana opcja, wyróżnia się:

• opcje walutowe (instrumentem bazowym jest waluta),
• opcje akcyjne (instrumentem bazowym jest akcja),
• opcje procentowe (wystawiane na obligacje, bony skarbowe),
• opcje indeksowe (wystawiane na indeks giełdowy).

Data wygaśnięcia opcji

Opcje na giełdzie mają terminy wygaśnięcia zgodne z cyklem marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień. Opcje wygasają w trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia danej serii (jeśli w tym dniu nie odbywa się sesja – opcje wygasają w ostatnim dniu sesyjnym przed trzecim piątkiem). Dzień wygaśnięcia jest także ostatnim dniem, w którym obraca się opcjami.

To dokument stwierdzający istnienie określonych praw majątkowych.

Papiery wartościowe są z reguły dokumentami finansowymi a zaliczają się do nich:

• akcje,
• obligacje,
• bony skarbowe,
• bony oszczędnościowe,
• banknoty,
• czeki,
• weksle,
• uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych i losy loteryjne.

Zobacz jaki jest podział papierów wartościowych:

ze względu na prawa majątkowe:

• reprezentujące współwłasność (akcje),
• reprezentujące wierzytelności ( pozostałe papiery wartościowe).

w zależności od sposobu przenoszenia praw własności:

• imienne – nazwisko lub nazwa umieszczone jest na papierze, a przeniesienie praw może nastąpić tylko w drodze umowy notarialnej,
• na okaziciela – przeniesienie praw własności odbywa się przez wręczenie ich innej osobie.

ze względu na termin wykupu:

• długoterminowy - termin wykupu powyżej 1 roku,
• krótkoterminowy - termin wykupu poniżej 1 roku.

ze względu na źródło pochodzenia:

• własne - emitowane przez daną jednostkę gospodarczą,
• obce - wyemitowane przez inne jednostki gospodarcze.

To papiery wartościowe używane w zastępstwie za akcje nowej emisji. Po emisji nowych akcji mija pewien okres zanim nowe akcje trafią do obrotu. Jest to spowodowane długim czasem rejestracji takich akcji w sądzie. Aby można było zacząć obrót notowania praw do akcji wprowadza się wcześniej. Po okresie nawet kilku miesięcy prawa do akcji automatycznie przekształcają się w akcje spółki. Gdy spółka już rozpoczęła notowania swoich akcji na GPW to nowe akcje automatycznie zasymilują się z tymi już notowanymi.

To rodzaj nowej emisji akcji spółki, który umożliwia co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki. Są to zaproszenia uprawniające do kupna akcji nowej emisji na rynku pierwotnym. Inwestor posiadający prawo poboru powinien wykorzystać prawa poboru pod zapis na nowe emisje lub sprzedać prawa o ile są one notowane na rynku. Prawa poboru są rozliczane w czasie D+2 czyli dwa dni nie licząc wykonywanej transakcji.

Sprawdź na przykładzie:

• aby uzyskać prawo poboru - jeżeli dzień ustalenia prawa poboru przypada na piątek to akcje trzeba kupić najpóźniej w środę,
• aby uniknąć uzyskania prawa poboru - jeżeli dzień ustalenia prawa poboru przypada na piątek to akcje trzeba sprzedać najpóźniej w środę.

Ważne daty:

• dzień ustalenia prawa poboru,
• dzień przyjmowania zapisów.

Wzór na teoretyczną wartość prawa poboru:

PP=(S-E)/(L+1),

gdzie:

PP - teoretyczna wartość prawa poboru

S - cena rynkowa starych akcji

E - cena emisyjna nowych akcji

L - liczba jednostkowych praw poboru potrzebnych do objęcia jednej akcji nowej emisji

Produkty strukturyzowane to instrumenty finansowe, których cena jest uzależniona od wartości określonego wskaźnika rynkowego (instrumentu bazowego):

• indeksów giełdowych,
• kursów akcji,
• surowców (np. ropa naftowa, złoto, srebro, gaz ziemny, etc.),
• produktów rolnych (np. pszenica, kukurydza, kakao, kawa, etc),
• koszyków akcji, surowców, indeksów giełdowych,
• kursów walut, stóp procentowych.

Innymi słowy split to wymiana akcji.

Spółka, której akcje mają wysoką cenę nominalną zazwyczaj są mniej płynne, a ich wyższe ceny giełdowe mogą spowodować pewne bariery dla inwestorów indywidualnych. W takiej sytuacji wskazany jest split, inaczej podział akcji, który zwiększa płynność spółki.

Sprawdź na przykładzie:

• jeżeli akcje spółki X równe są cenie 100 PLN, przeprowadzony split w stosunku 1:10 , to: 1 akcja po 100 PLN = 10 akcji po 10 PLN za sztukę.

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych wartość nie może być mniejsza niż 1 złoty.

Do Teoretycznego Kursu Otwarcia (TKO) może dojść w trakcie fazy Przed Otwarciem. Sytuacja taka zachodzi w momencie, gdy po stronie kupna i sprzedaży znajdują się zlecenia z limitami o nakładających się limitach cen lub występują zlecenia PKC i PCRO. TKO określa wartość równowagi pomiędzy podażą i popytem. Z chwilą zakończenia fazy Przed Otwarciem wartość TKO staje się kursem otwarcia. Wszystkie zlecenia, które brały udział w wyznaczeniu TKO (z limitem, PKC, PCRO) zostaną zrealizowane po kursie otwarcia. W związku z powyższym zlecenia z limitem wyższym bądź równym TKO są przedstawiane w arkuszu zleceń z limitem równym TKO.

Warranty to instrumenty finansowe, rynku kasowego. Ich wartość zależy od ceny lub wartości instrumentu bazowego. Instrumentem bazowym może być papier wartościowy (akcje, obligacje), indeks, stopa procentowa, kurs walut lub inne wartości. Od 21 lipca 2011 r., ponownie dostępne na GPW.